NO SMOG - czyli polski sposób na niską emisję

Dr inż. Adolf Mirowski - autor nowatorskiego sytemu PreQurs – oceny i certyfikacji budynków oraz systemów ich ogrzewania ze względu na emisję zanieczyszczeń – przedstawia zalety certyfikacji budynków i urządzeń.

Galmet jest jedną z pierwszych polskich firm, które uzyskały certyfikat PreQurs na swoje nowoczesne ekologiczne urządzenia grzewcze zasilane odnawialnymi źródłami energii.

Ekspert Ogrzewnictwa: Opracował Pan bardzo szczegółowy system analizy poziomu emisji zanieczyszczeń z budynków i systemów ich ogrzewania, a także ich certyfikacji, znany pod nazwą PreQurs. Co Pana skłoniło do realizacji tak ambitnego zadania?

Adolf Mirowski: Wśród krajów Unii Europejskiej Polska zajmuje pierwsze miejsce, jeśli chodzi o przekroczenia dopuszczalnych stężeń substancji szkodliwych w powietrzu, szczególnie w okresie sezonu grzewczego. Do tych substancji szkodliwych należą przede wszystkim wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA), których reprezentantem jest rakotwórczy benzo(a)piren (B(a)P) oraz tzw. pyły zawieszone - TSP, PM10, PM2,5, będące siedliskiem wszelkich niebezpiecznych dla życia i zdrowia ludzi zanieczyszczeń, w tym także B(a)P.

Zanieczyszczenie powietrza tymi składnikami powodowane jest przede wszystkim przez emisję spalin na niskich wysokościach, pochodzących ze spalania paliw stałych w kotłach oraz piecach grzewczych użytkowanych głównie w gospodarstwach domowych. To właśnie z tych budynków pochodzi w Polsce ponad 50% pyłów zawieszonych oraz ponad 90% benzo(a)pirenu, które zawarte są w powietrzu w strefie przebywania ludzi (tzw. niska emisja).

Są to zjawiska doskonale znane osobom zajmującym się tą tematyką zawodowo, natomiast wśród zwykłych użytkowników kotłów i systemów grzewczych wiedza na ten temat nie jest powszechna.

To jest główny powód, który skłonił mnie do opracowania prostego i powszechnie zrozumiałego sposobu oceny budynków i sposobów ich ogrzewania ze względu na emisję zanieczyszczeń do powietrza. Tym sposobem oceny jest właśnie certyfikacja PreQurs oraz znaki budynków serii „NO SMOG”. Ponadto na certyfikatach podaje się także ilość energii pochodzącej z odnawialnych źródeł energii w rocznym bilansie cieplnym budynku, a przed Polską, jako krajem członkowskim UE, stoją bardzo duże zobowiązania w zakresie wzrostu udziału energii odnawialnej w zużywanej.

Opracowane przez Pana certyfikaty PreQurs przyznawane są na podstawie bardzo rygorystycznych wskaźników i bezwzględnych danych, co czyni je bardzo wiarygodnymi. W odróżnieniu od wielu innych dyskusyjnych „certyfikatów czystości ekologicznej” nie ma tu miejsca na jakiekolwiek manipulacje – czy taki był podstawowy cel tego systemu?

Tak, celem tego systemu certyfikacji jest oparcie się na znanych i rzeczywistych wskaźnikach emisji szkodliwych zanieczyszczeń, pochodzących ze spalania różnych paliw. W wielu przypadkach wskaźniki te pozyskano w trakcie badań i opublikowano w uznanych branżowych opracowaniach. Są też sytuacje, gdy wskaźniki te są indywidulanie pozyskiwane z pomiarów.

Na czym polega stworzony przez Pana system oceny i certyfikacji budynków oraz systemów ich ogrzewania ze względu na emisję zanieczyszczeń do powietrza i co go wyróżnia?

Wyróżnia się głównie prostotą, a polega na tym, że budynek oceniany pod względem niskiej i ogólnej emisji, w przenośni “przykrywa się umownym kloszem” i określa masę zanieczyszczeń, która zostanie wytworzona w ciągu roku przy produkcji ciepła na potrzeby ogrzewania oraz przygotowania ciepłej wody użytkowej. Następnie wynik otrzymany w rocznym bilansie budynku porównuje się do masy zanieczyszczeń jaka zostałaby wytworzona przez analogiczny budynek referencyjny (również „pod kloszem”) wyposażony w kotłownię węglową. Na tej podstawie możemy ocenić budynek, tzn. stwierdzić, ile razy mniej zanieczyszczeń wyemitował on w ciągu roku (tzw. krotność redukcji) w porównaniu do analogicznego budynku wyposażonego w kotłownię węglową. Jeden z certyfikatów dotyczy niskiej emisji, oceniana jest w nim całkowita emisja pyłów zawieszonych (TSP) oraz benzo(a)pirenu (B(a)P). Oceniana jest także emisja dwutlenku węgla (CO₂), który nie jest bezpośrednio niebezpieczny, ale stanowi groźny dla klimatu gaz cieplarniany. Przykładowo: jeśli budynek referencyjny pod niskim kloszem wyemitował np. 100 kg pyłu zawieszonego TSP, a budynek oceniany 2 kg, to wynik dzielenia 100/2 = 50 informuje nas, że w zakresie niskiej emisji oceniany budynek - jeżeli chodzi o pyły zawieszone - jest 50 razy „lepszy” od analogicznego budynku z kotłownią węglową. Ten wynik dzielenia, tzw. krotność redukcji, decyduje o przyznaniu odpowiedniej klasy dla sposobu jego ogrzewania.

Czy system PreQurs jest skutecznym narzędziem w walce z niską emisją?

Po około dwóch latach różnych wdrożeń systemu certyfikacji jestem przekonany, że jest on bardzo skutecznym narzędziem dzięki prostej komunikacji. Liczę na to, że znaczna część naszego społeczeństwa zechce zapoznać się ze sposobem certyfikacji i planowanym do wydania poradnikiem, opisującym typowe sposoby ogrzewania, w zależności od wielkości emisji zanieczyszczeń do powietrza. Zgromadzone tam informacje pozwolą zorientować się, jak nasz sposób ogrzewania budynku i przygotowania ciepłej wody użytkowej wpływa na jakość powietrza. Ta wiedza pozwoli podjąć dalsze decyzje co do przedsięwzięć termomodernizacyjnych oraz ułatwi wybór rozwiązań w nowych budynkach.

Opisane certyfikaty, określające „wartość” ekologiczną budynku, są przeznaczone dla jego użytkowników i mieszkańców, gdyż zawisną najprawdopodobniej na ścianie wewnątrz. Czy informacje o takim certyfikowanym budynku trafią również do szerszej grupy, np. sąsiadów, czy zwykłych przechodniów?

W ślad za certyfikatami PreQurs opracowano tabliczki zewnętrzne z serii „NO SMOG” do montażu na zewnętrznych ścianach budynku lub ogrodzeniu posesji. Istnieje zatem możliwość oznaczenia posesji lub budynku, jeśli jego właściciel, czy użytkownik zechce go w ten sposób wyróżnić. Tą drogą informacja o certyfikowanym budynku trafi z pewnością do szerszej grupy tj. sąsiadów i przechodniów.

Czy może Pan wyjaśnić, o czym informują tabliczki serii „NO SMOG”?

Oczywiście, poniżej przedstawiam kilka tabliczek, którymi można na wzór tabliczek z numerami oznakować budynek.

Dla przykładu:

Znak „NO SMOG” na niebieskim polu informuje, że ten budynek nie emituje lub emituje pomijalnie mało substancji szkodliwych do powietrza, co oznacza, że zasilany jest przez kocioł gazowy/olejowy lub ciepło systemowe. Przy czym roczny udział bezemisyjnej energii OZE wynosi poniżej 19% (klasa A);

Znak „NO SMOG” na zielonym polu oznacza, że ten budynek nie emituje lub emituje pomijalnie mało substancji szkodliwych do powietrza, przy czym roczny udział bezemisyjnej energii OZE wynosi od 19 do 50% (klasa A+);

Znak „NO SMOG PLUS” na zielonym polu informuje, że ten budynek nie emituje substancji szkodliwych do powietrza, czyli wyposażony jest np. w sprężarkową pompę ciepła lub zasilany ciepłem systemowym pochodzącym z geotermii. Przy czym roczny udział bezemisyjnej energii OZE wynosi od 50 do 81% (klasa A++);

Znaki „NO SMOG ECO PLUS” lub „ECO PLUS” obejmują rozwiązania klasy A++, przy czym energia zasilająca pochodzi np. z własnej instalacji fotowoltaicznej. W takiej sytuacji roczny udział bezemisyjnej energii OZE wynosi od 81 do 100% (klasa A+++).

To proste narzędzie do pozytywnej motywacji właścicieli i zarządców budynków.

Opracowany przez Pana system certyfikacji budynków i sposobów ich ogrzewania umożliwia nie tylko określenie stopnia i krotności redukcji emisji zanieczyszczeń do powietrza w stosunku do obiektów referencyjnych, ale również definiuje podstawowe substancje szkodliwe w niskiej i ogólnej emisji do powietrza – jest to sześć związków: CO₂, CO, SO₂, NOx, TSP i B(a)P. Czy wyczerpuje to pulę związków chemicznych groźnych dla naszego zdrowia związanych z niską emisją?

Tych szkodliwych związków jest znacznie więcej, ale wybrano te najbardziej szkodliwe. Aby nie komplikować zagadnienia walki o lepszą jakość powietrza można w uproszczeniu stwierdzić, że eliminacja powyżej wymienionych zanieczyszczeń spowoduje także znaczną, równoczesną eliminację pozostałych.

Kto może starać się o uzyskanie certyfikatów PreQurs?

Praktycznie każdy właściciel lub użytkownik budynku może wystąpić o antysmogową certyfikację sposobu ogrzewania budynku. Zachęcam do stosowania urządzeń grzewczych, które zostały poddane certyfikacji przez ich dostawcę lub producenta.

Jakie informacje może pozyskać potencjalny klient z certyfikatu PreQurs i jak ma je interpretować? Jakimi parametrami ma się kierować przy wybieraniu systemu grzewczego?

Na certyfikacie redukcji niskiej i ogólnej emisji podane są cztery ważne informacje. Jedną z nich jest krotność emisji poszczególnych zanieczyszczeń do powietrza, zarówno w strefie przebywania ludzi oraz w skali ogólnej – jak wyjaśniałem wyżej. W dalszej kolejności ważną informacją jest przyznana klasa budynku oraz wynikający z niej znak budynku z serii „NO SMOG”, o których również mówiłem. Niezmiernie ważną informacją jest również wyrażony w procentach rocznych udział odnawialnej energii w rocznym cieplnym bilansie zasilania budynku. Dodatkowo możemy również uwzględnić modernizacyjny wskaźnik budynku, informujący ile razy zmniejszyliśmy zapotrzebowanie na ciepło dzięki zabiegom termomodernizacyjnym. Przy wybieraniu systemu grzewczego ze względu na walkę z niską emisją zaleca się kierować takimi rozwiązaniami, które mają klasę co najmniej A, A+, A++ i A+++ oraz odpowiednie znaki „NO SMOG”. Ze względu na koszty eksploatacji i udział czystej, bezemisyjnej energii odnawialnej w rocznym bilansie cieplnym budynku zalecam rozwiązania klasy od A+.

System etykietowania PreQurs wyglądem przypomina doskonale znane wszystkim etykiety energetyczne, zawiera jednak znacznie więcej informacji – czy laik poradzi sobie z ich właściwym odczytaniem?

System etykietowania klasami jakości jest znany konsumentom już od wielu lat, gdyż analogiczne znakowanie stosowane jest w np. odniesieniu do energochłonności urządzeń gospodarstwa domowego. Jak pokazują dwuletnie doświadczenia same certyfikaty PreQurs, jak i znaki „NO SMOG” oraz opracowana metoda oceny sposobów ogrzewania budynków są w pełni zrozumiałe nawet dla - jak Pan to określił - laików.

Podczas szkoleń i spotkań zawsze zwraca Pan uwagę, że niska emisja dotyczy najbliższego otoczenia każdego z nas. Dla czystości powietrza ważne jest to, co dzieje się w promieniu kilkudziesięciu metrów od nas. Czy instalacja ekologicznego systemu ogrzewania z pompą ciepła, panelami słonecznymi, czy fotowoltaiką ma sens, jeśli sąsiad nadal używa „kopciucha”?

Może kilka słów sprostowania. Kolektory słoneczne nie wpływają na poprawę jakości powietrza w tym okresie, kiedy występują przekroczenia szkodliwych substancji w powietrzu, tj. w sezonie grzewczym, ale wspierają nas poza nim, redukując pracę kotłów podgrzewających ciepłą wodę użytkową. Poza sezonem grzewczym problem smogu nie występuje. Podobnie wgląda sytuacja z fotowoltaiką. Jestem fanem tej technologii, ale zdaję sobie sprawę, że w niczym nie pomaga nam w walce z niską emisją. Z wymienionych w pytaniu urządzeń jedynie pompy ciepła całkowicie ją eliminują. Zasilane przez nie budynki nie potrzebują przecież kominów. Dopiero wtedy poleca się fotowoltaikę, gdyż częściowo będzie ona zasilać sprężarkową pompę ciepła - w rezultacie uzyskuje się tzw. budynek bez kosztów. Wracając do pytania - uważam, że każde nasze działanie, jak np. montaż pompy ciepła jest konieczne i niezbędne w walce z niską emisją nawet gdy w pobliżu sąsiedzi mają tzw. „kopciuchy”. Ważne jest również, aby takich przedsięwzięć nie zatajać, wręcz przeciwnie, należy być prekursorem i informować sąsiadów o własnych przedsięwzięciach w walce ze smogiem. Opracowane certyfikaty PreQurs, system tabliczek serii „NO SMOG” oraz wynikająca z nich wiedza z pewnością umożliwią i ułatwią nam wzajemną komunikację i wzrost świadomości wśród sąsiadów, ponieważ głównie do tego celu zostały stworzone.

Czy przewiduje Pan rozwój systemu certyfikacji i etykietowania PreQurs spowodowany np. rozwojem technologicznym i wprowadzaniem nowych sposobów ogrzewania budynków?

Tak, system jest przygotowany do oceny nowych, nawet jeszcze nie znanych sposobów ogrzewania budynków. Ponadto jest on przygotowany do dalszych modyfikacji i rozwoju.

Czy system PreQurs ma szansę upowszechnić się w całej Unii Europejskiej? Czy Instytut Certyfikacji Emisji Budynków będzie się starał o jego wdrożenie poza Polską?

System ten zastosowano już do oceny budynków w Szwajcarii i Niemczech i jesteśmy przygotowani do jego wdrożenia w dowolnym miejscu na świecie.